Tentoonstelling Bang voor Kunst

In het kader van Overijssel viert 75 jaar vrijheid presenteren Kunstenlab, De Nieuwe Oost pop en De Perifeer: Bang voor Kunst, een programma over kunst en politiek, (zelf)censuur en artistieke vrijheid. Dit programma stond in 2020 al op de planning, maar is vanwege corona in aangepaste vorm verplaatst naar 2021 en bestaat uit een tentoonstelling, een panelgesprek, twee lezingen, een optreden en een podcast.

Het uitgangspunt voor de tentoonstelling in Kunstenlab is het spanningsveld tussen kunst en politiek. In de tentoonstelling worden verbindingen gelegd en parallellen getrokken tussen de geschiedenis van de entartete kunst en actuele kunst. Waarom heeft de politiek soms de neiging kunst aan banden te leggen? Waarom en voor wie kan kunst iets zijn om bang van te zijn? En wie bepaalt wat kritische noten eigenlijk zijn: de politiek, de kunstenaar of de kijker? Met dit onderwerp kun je museumzalen vullen en dan nog heb je geen compleet overzicht. We kiezen ervoor drie uiteenlopende voorbeelden te tonen. In de tentoonstelling is werk te zien én te horen van Olphaert den Otter, Domenique Himmelsbach de Vries en Wessel Westerveld.

Olphaert den Otter

Olphaert den Otter legt in zijn kunstwerken een niet ideaal landschap vast. Hij toont impliciet de impact van klimaatverandering en de gevolgen van het menselijk handelen – en daarmee van de politiek/macht – op het landschap. Je ziet de mens nooit in zijn werk, maar het is overduidelijk dat de mens de oorzaak is van de rampen of effecten van rampen in zijn schilderijen. Je ziet als kijker geen idyllisch landschap. Daarmee past het niet bij het ideaalbeeld dat sommige politici van onze omgeving hebben of getoond willen zien.

Domenique Himmelsbach de Vries

Domenique Himmelsbach de Vries levert op een veel meer expliciete manier commentaar op het huidige politieke populisme in zijn installatie Wilderswebwinkel.nl. De marktkraam met fikse kortingen biedt alle mogelijke Wilders-producten aan: van een Wilders-dekbed, een Wilders-tuinkabouter tot het bordspel ‘Mens, doe eens normaal’ als variant op ‘Mens erger je niet’. Met deze installatie vertelt Domenique over de rol die kunst voor hem heeft in onze maatschappij; satirisch en ondermijnend.

Wessel Westerveld

Samen met cultuurfilosoof John Heymans heeft geluidskunstenaar Wessel Westerveld onderzoek gedaan naar de Intonarumori van Luigi Russolo; atonale instrumenten die Russolo ‘lawaaimachines’ noemde. Russolo publiceerde ongeveer gelijktijdig zijn futuristisch manifest L’arte dei rumori (The Art Of Noise). De Intonarumori zijn tijdens WOII vernietigd in een bombardement. Het manifest en de Intonarumori lijken op basis van atonaliteit te vallen onder ‘entartete musik’, waardoor ze moeilijk te rijmen zijn met de fascistische bijsmaak van het futurisme en Russolo zelf.

Wessel Westerveld heeft replica’s gebouwd van de Intonarumori. Deze zijn nu in gebruik door de Veenfabriek in Leiden. Daarnaast maakte Wessel Westerveld ook een aantal eigen variaties op de Intonarumori, die te zien zijn in deze tentoonstelling.

Entartete kunst en entartete musik

Entartete Kunst is een Duitse term die in nazi-Duitsland (1933-1945) werd gebruikt om kunst aan te duiden die niet aan de eisen van het nationaalsocialistische regime voldeed. Het ging vooral om joodse en moderne kunst uit die tijd. Het betrof een campagne van de NSDAP om de Duitse kunstwereld onder haar controle brengen, zodat deze voor propagandistische doeleinden van de staat kon worden ingezet.

De term entartet werd ook voor muziekstromingen als jazz, atonale muziek, en alle muziek van joodse componisten gebruikt. Het begrip atonale muziek werd opgerekt. Niet alleen de echte atonale muziek was entartet, maar ook muziek zonder duidelijke toonsoort of moderne muziek. Jazz was verboden, evenals andere ‘obscene’ dansmuziek, muziek met ‘negerklanken en -ritmes’. Het was voor het eerst in de geschiedenis dat ras bepaalde of muziek goed of niet goed was.

Complete programma Bang voor Kunst

24 april t/m 13 juni – tentoonstelling Bang voor Kunst in Kunstenlab
19 mei – panelgesprek Bang voor Hiphop in Burgerweeshuis
30 mei – lezing John Heymans + concert Kraftformer in Kunstenlab
13 juni – lezing Jonas Staal in Kunstenlab

Er worden drie Bang voor Kunst podcasts gepubliceerd, in de periode van 5 april t/m 6 mei.

Al het programma van Bang voor Kunst gaat hoe dan ook door, maar op dit moment is vanwege corona nog niet duidelijk of je ook fysiek of alleen online aanwezig kunt zijn.